استناد به منابع با استفاده از سبک‌های استناددهی
مفهوم استناد
استناد، فرایندی ذهنی، فرهنگی و در عین حال، عملی اجتماعی است. استناد به معنای سند قرار دادن چيزي، تكيه بر چيزي كردن (معین، 1387) و در اصطلاح، اشاره به سخن يا سند پيشين را گويند (حری، 1372). معمولاً پژوهشگران در نوشته‌هاي خود به آثاري كه ربط موضوعي با نوشته آن‌ها دارد، ارجاع مي‌دهند و از اين آثار براي تأييد نظر خويش استفاده مي‌كنند يا تفاوت نظر خود را با انديشه‌ها و يافته‌هاي جديد نشان مي‌دهند. اين آثار را، كه به منابع يا مآخذ نيز شهرت دارد، «استناد شده» يا «سند» و نوشته‌اي را كه به آن‌ها استناد مي‌كند، «استناد کننده» يا «متن» مي‌نامند.
ضرورت استناد
هر اثری که داستان یا گزارش مبتنی بر تجربههای شخصی فرد نباشد، حداقل متکی بر بخشی از یک یا چند منبع است. از اين رو، همان‌طور که قانون حق مؤلف حکم میکند، اخلاقیات نیز ایجاب میکند که مؤلفان و محققان به نحو مقتضی به معرفی منابع و مستنداتی بپردازند که در پی‌ریزی اثر تألیفی یا تحقیقی آنان نقش ایفا کردهاند (حری و شاهبداغي، 1383).
دلایل استناددهی
انگیزه نویسندگان از استناد به آثار دیگران، در پانزده مقوله زیر قابل دستهبندی است:
1- ارجگذاری و حرمت نهادن به پیشگامان و پیشکسوتان (ادای دین فکری به آنان)؛
2- اعتباربخشی به آثار مرتبط و اظهار احترام به همکاران؛
3- شناسایی روشها، ابزارها و نظایر آن‌ها؛
4- تهیه پیشینه مطالعات؛
5- تصحیح و به قاعده در آوردن آثار خود نویسنده؛
6- تصحیح و به قاعده در آوردن آثار و تألیفات دیگران؛
7- نقد آثار قبلی؛
8- اثبات ادعاها؛
9- آگاهی از انتشارات آتی و آن دسته از آثاری که آماده چاپ هستند؛
10- رهنمون شدن به آثاری که در حد وسیع توزیع یا منتشر نشدهاند (یا در قالب منابع مرجع ارائه شده و پنهان باقی ماندهاند)؛
11- احراز صحت یا اعتبار دادهها و حقایق؛
12- شناسایی آثار اصیل که در آن، اندیشهای برای اولین بار مطرح شده است؛
13- شناسایی آثار اصیل که مفهوم یا اصطلاحی وضع، شده را توضیح میدهد؛
14- ردّ اندیشههای دیگران؛
15- اولویتبندی ادعاهای دیگران (مورد بحث و تردید قرار دادن اظهارات پیشین) (داورپناه، 1384).
سبک‌های استناددهی
ضروری است که استنادها به صورتی منظم و استاندارد که شیوه استناد (Bibliographic Styles) نامیده می‌شوند مرتب گردند. شیوه‌های استناد رویکردهای استانداردی برای استناد به منابعی هستند که مؤلف در تدوین اثر خود از آن‌ها بهره گرفته است. این شیوه‌ها راهکارهایی را برای استناد درون‌متن و برون‌متن و اطلاعات تکمیلی در ﺧﺼﻮص ﻫﺮ ﻳک از استنادهای متنی در ﺑﺨﺶ پایانی با عنوان ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ذکر می‌شود را ارائه می‌دهند. شیوه‌های استناد قوانینی برای حروف‌چینی، املاء، استفاده از حروف درشت و کوچک، نقطه‌گذاری و مواردی از این دست هستند. اغلب شیوه‌های استناد مبتنی بر مقتضیات رشته‌ای تدوین‌شده‌اند، برای مثال شیوه نامه انجمن روان‌شناسان آمریکا(APA) برای آثار حوزه علوم اجتماعی و رفتاری و شیوه ونکوور برای استفاده در علوم پزشکی شکل‌گرفته‌اند. (دستنامه‌های استناددهی)
فهرست منابع
- حری، عباس (1372). مروری بر اطلاعات و اطلاع‌رسانی. تهران: دبیرخانه هیئت امنای کتابخانه های عمومی کشور.
- حری، عباس؛ اعظم شاه‌بداغی (1383). شیوه‌های استناد در نگارش‌های علمی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- داورپناه، محمدرضا ؛ معصومه آرمیده (1384). اطلاعات و جامعه. تهران: دبیزش.
- معین، محمد (1387). فرهنگ فارسی (یک جلدی کامل). تهران: نشر ساحل.